Kadından Doğma: Deneyim ve Kurum Olarak Annelik

Yazar: Adrienne Rich
çev. Bilge Tanrısever
368 sy. – 13,5 x 19,5 cm
ISBN 978-605-7872-45-6

Adrienne Rich’in evrensel ve zamansız bir temayı işlediği “Kadından Doğma” kitabı 1976 yılında yazılmış olmasına karşın, anneliği ataerkil düşünceden bambaşka bir düşünce ufkuna taşıması bakımından bugün halen güncelliğini koruyor. Eril zihniyetin kutsallaştırdığı, mitleştirdiği, idealleştirdiği ve tabulaştırdığı anneliği, etkileyici ve cesur bir bakış açısıyla ele alıyor. Annelik kurumunun, annelerin yanı sıra tüm kadınların kontrol edilmesi için ataerki tarafından nasıl inşa edildiğini sorunsallaştırıyor. Babaların krallığında varlığını sürdüren bu kurum, kadınların zengin ve farklı deneyimlerini tektipleştirip bastırdığı gibi, çelişkilerle dolu annelik rolleri dayatarak kadınların yaşamını belirliyor.

Peki, ataerkinin inşa ettiği kurumun ötesinde anneliğe bambaşka bir gözle baktığımızda ne göreceğiz? Güç mü? Esaret mi? Şefkat mi? Şiddet mi? Sevgi mi? Öfke mi? Acı mı? Rich, bu soruların yanıtlarını ararken hem kendi deneyimlerini hem de ataerkil sistemin dünyanın dört bucağında dayattığı benzer/farklı annelik deneyimlerini masaya yatırıyor. Bu kitapta somutlaşan araştırması, anneliğe dair tarihsel, akademik ve edebi metinler ile yine anneliğe dair kişisel deneyimleri iç içe geçirerek bizi yeni bir düşünce ufkuna davet ediyor. Kadın, çocuklu-çocuksuz anne, anneli-annesiz evlat olan bizlere de, bu soruları annelik soybilimi içinden düşünüp yanıtlar bulmak, onları çoklaştırıp zenginleştirmek düşüyor.

Adrienne Rich, 20. yüzyılın en etkileyici, en çok okunan yazar ve şairlerinden biri. Üniversite son sınıf öğrencisiyken yayınlanan ilk şiir kitabıyla Yale Genç Şairler Ödülü’nü kazandı. 24 yaşında evlendi ve 30’una gelmeden 3 oğlu oldu. İlerleyen yıllarda, “İlk ailemden kopmak için daha iyi bir yol bilmediğimden ve kadınlık deneyimi sandığım şeyi sonuna kadar yaşamak için evlendim” diyecekti. Bu arada yazmaya devam edip çeşitli üniversitelerde dersler verdi. 60’larda feminist harekette, savaş ve ırkçılık karşıtı hareketlerde mücadele vermeye başladı. Kitapları ve mücadelesiyle pek çok ödüle lâyık görüldü. 74’te şiir dalında kazandığı Ulusal Kitap Ödülü’nü, diğer adaylar Audre Lorde ve Alice Walker ile birlikte “ataerkil bir dünyada sesleri duyulmamış ve hâlâ da duyulmayan tüm kadınlar adına” kabul etti. 70’lerin ortalarında eşinden ayrıldı; ardından Jamaikalı roman yazarı Michelle Cliff’le ömür boyu sürecek ilişkisine başladı. Kendisi için lezbiyenliğin, kişisel bir mesele olduğu kadar politik de bir mesele olduğunu söylüyordu. 2012’de ölümüne dek yazmaya, dersler vermeye ve mücadele etmeye devam etti. 2009’da İsrail’in kültürel ve akademik olarak boykot edilmesi çağrısı büyük bir yankı uyandırdı. Sayısı 30’u geçen kitaplarından bazıları şunlardır: A Change of World (1951), Diving the Wreck (1971), On Lies, Secrets and Silence (1979), Blood Bread and Poetry (1986), Midnight Salvage: Poems (1999), Tonight No Poetry Will Serve (2010).